برگرفته از
https://www.edutopia.org/article/positive-student-student-relationships
تقویت روابط مثبت دانش‌آموزان با یکدیگر در دبیرستان
نویسنده: جیل فلچر
۳۰ ژانویه ۲۰۲۳
در یک محیط یادگیری مثبت، دانش‌آموزان یکدیگر را بالا می‌کشند و فضایی ایجاد می‌کنند که در آن ریسک کردن، سوال پرسیدن، اشتباه کردن و یادگیری مشارکتی به یک هنجار معمول تبدیل می‌شود. برای آماده‌سازی چنین محیطی، دانش‌آموزان نه تنها به رابطه خوبی با معلم خود نیاز دارند، بلکه باید با همسالان خود نیز احساس ارتباط کنند. اما ایجاد روابط با همسالان در مدرسه می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. مدرسه جایی است که بسیاری از دانش‌آموزان یا فقط با گروه دوستان اصلی خود ارتباط برقرار می‌کنند یا منزوی هستند.
علاوه بر این، پس از همه‌گیری کرونا، برخی از دانش‌آموزان بودن در کنار همسالان خود را استرس‌زاتر از فضای آنلاین می‌دانند.
از آنجا که من گاهی اوقات کلاس‌های بیش از ۳۰ دانش‌آموز دارم، زمان‌های دورهمی و بررسی‌های فردی همیشه امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، من استراتژی‌های مختلفی برای ایجاد عمدی ارتباطات دانش‌آموزی ابداع کردم که پنج مورد از آنها را در اینجا با شما به اشتراک می‌گذارم.
روش اول: یک سوال روزانه روی تخته کلاس
یک سوال را در مکانی قابل مشاهده قرار دهید و از دانش‌آموزان دعوت کنید تا به محض ورود به کلاس، پاسخی بنویسند و بر اساس نظرات کتبی همسالان از اوایل روز، نظرات خود را اضافه کنند. من از این استراتژی برای استقبال از دانش‌آموزانم در کلاس استفاده می‌کنم.
من معمولاً با سوالات سبک‌تر، مثل سوالاتی درباره فوتبال شروع می‌کنم. اما همین که دانش‌آموزان با من و یکدیگر راحت‌تر می‌شوند، سوالات عمیق‌تری می‌پرسم (برای نمونه به مثال‌های زیر نگاه کنید).
دانش‌آموزان ممکن است در ابتدا پاسخ ندهند و سوال را ندیده بگیرند، اما متوجه شده‌ام که اگر سوال خوبی باشد، دانش‌آموزان مشتاقانه منتظر پاسخ دادن و خواندن پاسخ‌های همسالان خود خواهند بود. تا حد امکان، از گفتن چیزی در مورد پاسخ‌ها خودداری می‌کنم. در عوض، از یک دانش‌آموز می‌خواهم سه مورد برتر خود را بخواند و آنچه را که برای او جالب است به اشتراک بگذارد.
این فعالیت به تخته کلاس اجازه می‌دهد تا به یک فضای دانش‌آموزی تبدیل شود.من شروع‌کننده این فعالیت هستم، ولی دانش‌آموزان به تدریج آن را از آن خود می‌کنند و فعالانه درگیر می‌شوند، با پیشرفت سال، آنها حتی خودشان سوالات را مطرح می‌کنند.
در ادامه چند نمونه از سوالات روزانه‌ای که استفاده کرده‌ام آورده شده است:
-
“ترجیح می‌دهید فرزند چندم خانواده باشید: کوچک‌ترین، وسطی یا بزرگ‌ترین؟”
- کدام اموجی به بهترین وجه حالت فعلی شما را توصیف می‌کند؟
- یک موجود دریایی بکشید.
- یک گیاه بکشید که شما را نشان می‌دهد.
- نام یک نفر را در مدرسه که می‌توانید به او تکیه کنید ذکر کنید.
- معنی دوست خوب بودن چیست؟
اینها نمونه‌هایی از سوالات تولید شده توسط دانش‌آموزان هستند:
- اگر قرار باشد برای چهار درس اصلی: ادبیات، ریاضی، علوم و تاریخ رنگی انتخاب کنید، چه رنگ‌هایی را به هر کدام اختصاص می‌دهید؟”
-
آخرین پیامکی که فرستادید چی بود؟ (همون پیامک‌های عادی و مناسب، بدون نیاز به توضیح بیشتر).
- پربازدیدترین آهنگ شما در امسال؟
- کدام گزینه ناهار مدرسه بهتر است؟
- ۱۰۰ سیب زمینی سرخ کرده یا ۱۰۰ هات داگ؟
روش دوم: پیاده‌روی و صحبت
یک استراتژی دیگر برای ایجاد رابطه، “پیاده‌روی و صحبت” است که دانش‌آموزان را دعوت می‌کند تا با دو همکلاسی خود ارتباط برقرار کنند و به سوالاتی که برای ارتباط اجتماعی طراحی شده‌اند قبل از پرداختن به محتوای درسی پاسخ دهند. اولین نفری که دانش‌آموز با او ارتباط برقرار می‌کند باید کسی باشد که با او احساس راحتی می‌کند و اغلب با او صحبت می‌کند، و نفر دوم باید کسی باشد که به ندرت با او تعامل دارد. در ابتدا، من یک سوال شخصی با ریسک پایین‌تر می‌پرسم، مانند “آخرین چیزی که در شبکه های اجتماعی تماشا کردید چه بود؟” سوال دوم که می‌پرسم مربوط به کلاس ماست، “جلسه گذشته چه کاری انجام دادیم؟” یا “بر اساس برنامه، فکر می‌کنید امروز چه کاری انجام خواهیم داد؟”
با گذشت زمان در طول سال تحصیلی، دانش‌آموزان اغلب تمایل پیدا می‌کنند که با هم گروه‌های بزرگ‌تری تشکیل دهند و حتی می‌پرسند که آیا می‌توانند چهار نفره صحبت کنند. این نشان می‌دهد که روابط بین آنها واقعاً در حال شکل‌گیری و عمیق‌تر شدن است.
روش سوم: مصاحبه‌های کوچک طبقه‌بندی شده
ایجاد فعالیت‌های ارتباطی در ابتدای سال تحصیلی، به‌ویژه هنگام ورود دانش‌آموزان جدید یا بازگشت آنها از تعطیلات، بسیار مؤثر است.یکی از این روش‌ها “مصاحبه‌های کوچک طبقه‌بندی شده” است. در این فعالیت، دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک و از پیش تعیین‌شده با هم گفت‌وگو می‌کنند و مراحل زیر را دنبال می‌کنند:
ابتدا، به هر دانش‌آموز یک برگه کار می‌دهیم. در این برگه از آنها خواسته می‌شود که همسالان خود را بر اساس میزان آشنایی‌شان در چهار دسته قرار دهند:
- همسالانی که با آنها راحت هستم.
- همسالانی که می‌شناسم اما کمتر با آنها صحبت می‌کنم.
- همسالانی که فقط نام کوچکشان را می‌دانم.
- همسالانی که نامشان را نمی‌دانم.
در مورد دسته آخر (دانش‌آموزانی که نامشان را نمی‌دانند)، دانش‌آموزان نامی نمی‌نویسند. در عوض، تشویق می‌شوند که به دنبال آن دانش‌آموزان بروند و خود را معرفی کنند.
با گذشت زمان و افزایش آشنایی دانش‌آموزان، می‌توان این بخش از فعالیت را تغییر داد. با این حال، تجربه من نشان داده که هر سال بسیاری از دانش‌آموزان، نام کوچک تعدادی از همکلاسی‌هایشان را نمی‌دانند. به همین دلیل، به جای اینکه اجازه دهم دانش‌آموزان به صورت تصادفی یا دلخواه هم‌گروهی شوند، ترجیح می‌دهم عمداً از آنها بخواهم با همکلاسی‌هایی ارتباط برقرار کنند که کمتر می‌شناسند تا روابط جدیدی شکل بگیرد.
روش چهارم: آزمون‌های دیجیتال
آزمون‌های دیجیتال راهی جذاب برای شروع کلاس هستند، به‌خصوص زمانی که دانش‌آموزان از تعطیلات برمی‌گردند یا قبل از مرور مطالب و امتحانات نهایی به استراحتی از درس نیاز دارند. هدف اصلی این آزمون‌ها، طرح سوالاتی است که اکثر دانش‌آموزان بتوانند به راحتی پاسخ دهند.
ساخت این آزمون‌ها در ابتدا کمی وقت‌گیر است؛ چون برای هر دانش‌آموز یک سوال طراحی می‌شود، اما تلاشش همیشه نتیجه‌بخش است. این آزمون‌ها به نوعی خودآزمایی برای من هم محسوب می‌شوند، چون کمک می‌کنند تا اطلاعاتم را درباره هر دانش‌آموز مرور کنم و اگر دانش‌آموزی را خوب نمی‌شناسم، بیشتر با او ارتباط برقرار کنم. بسیاری از وب‌سایت‌های رایگان آزمون آنلاین به شما این امکان را می‌دهند که آزمون را به صورت آنلاین (live) برگزار کنید، تا دانش‌آموزان نمرات خود را در لحظه ببینند. این کار کمی انرژی و هیجان رقابت به کلاس اضافه می‌کند.
ویژگی‌ها و مزایای این آزمون‌ها:
- شروع جذاب کلاس: استفاده از این آزمون‌ها می‌تواند راهی سرگرم‌کننده برای شروع یک جلسه درس باشد، مخصوصاً بعد از تعطیلات یا زمانی که نیاز به کمی وقفه از مطالب درسی جدی وجود دارد.
- تقویت روابط: با مطرح کردن سوالات شخصی اما بدون حاشیه، معلم و دانش‌آموزان بیشتر یکدیگر را می‌شناسند. این شناخت متقابل به ایجاد احساس تعلق و فضایی راحت‌تر در کلاس کمک می‌کند.
- خودآزمایی برای معلم: معلم می‌تواند با این آزمون‌ها متوجه شود که چقدر دانش‌آموزانش را می‌شناسد. اگر ببیند در مورد دانش‌آموزی اطلاعات کمی دارد، می‌تواند برای آشنایی بیشتر با او برنامه‌ریزی کند.
- افزایش انرژی و رقابت سالم: برگزاری آزمون به صورت زنده (live) و نمایش نمرات در لحظه، می‌تواند فضای کلاس را پرانرژی و هیجان‌انگیز کند و حس رقابت دوستانه را بالا ببرد.
- امکان شخصی‌سازی: معلم می‌تواند با گذشت زمان و آشنایی بیشتر با دانش‌آموزان، سوالات را شخصی‌تر کند، مثلاً جوک‌های کلاسی یا سوالاتی درباره خودش اضافه کند تا میزان شناخت متقابل را بسنجد.
- پایین آوردن استرس: چون هدف این آزمون‌ها نمره و ارزیابی عمیق نیست، دانش‌آموزان فشار کمتری احساس می‌کنند و می‌توانند با خیال راحت‌تر در آن شرکت کنند.
همانطور که توضیح دادیم، این سوالات اغلب به صورت صحیح/غلط هستند و درباره اطلاعات عمومی و جالب درباره خود دانش‌آموزان یا موارد مرتبط با کلاس هستند. هدف، آشنایی بیشتر و ایجاد فضایی دوستانه است، نه سنجش دانش درسی.
در اینجا چند مثال از سوالات برای این نوع آزمون‌ها آورده شده است:
سوالات عمومی و آشنایی اولیه (برای اوایل سال)
- [نام دانش‌آموز] یک حیوان خانگی دارد. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] به فوتبال (یا ورزش دیگری) علاقه دارد. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] بیشتر از خواهر و برادرش بزرگتر است. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] عاشق پیتزا است. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] آرزو دارد به [کشور یا شهر] سفر کند. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] نمی‌تواند شنا کند. (صحیح/غلط)
سوالات مربوط به کلاس یا فعالیت‌های مدرسه (برای وقتی کمی با هم آشنا شده‌اید)
- [نام دانش‌آموز] در گروه تئاتر مدرسه است. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] برای ناهار معمولاً سالاد می‌خورد. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] رشته مورد علاقه‌اش ریاضی است. (صحیح/غلط)
- [نام دانش‌آموز] همیشه تکالیفش را سر وقت انجام می‌دهد. (صحیح/غلط) (این می‌تواند با کمی شوخی همراه باشد!)
- [نام دانش‌آموز] قبلاً این معلم را داشته است. (صحیح/غلط)
سوالات برای ایجاد شوخی و صمیمیت (وقتی رابطه خوبی برقرار شده)
- معلم شما [نام معلم] در کودکی یک دندان شیری اضافی داشته است. (صحیح/غلط) (یک سوال درباره خود معلم)
- [نام دانش‌آموز] یک بار در کلاس خوابش برد. (صحیح/غلط) (با رعایت احتیاط و فقط اگر جو کلاس خیلی صمیمی و بدون حساسیت است)
- بیشتر ما در این کلاس دوست داریم [یک غذای خاص] بخوریم. (صحیح/غلط) (سوال کلی‌تر برای گروه)
- [نام دانش‌آموز] فکر می‌کند امتحان هفته آینده خیلی آسان است. (صحیح/غلط) (سوال شوخی‌آمیز در مورد آینده)
نکات مهم در طراحی سوالات:
- مثبت و بی‌ضرر باشند: سوالات نباید باعث خجالت، ناراحتی یا افشای اطلاعات خصوصی شوند.
- واقعی باشند اما لزوماً “درسی” نباشند: هدف، شناخت ویژگی‌های فردی و علاقه‌مندی‌هاست.
- به تدریج پیش بروید: همانطور که در متن اصلی ذکر شد، از سوالات سبک‌تر شروع کنید و با افزایش راحتی دانش‌آموزان، می‌توانید کمی عمیق‌تر یا شوخی‌آمیزتر شوید.
- تنوع داشته باشید: ترکیبی از سوالات مربوط به علایق، عادات، خانواده و مدرسه‌شان را بپرسید.
روش پنجم: حفظ کردن نام و نام خانوادگی
در ابتدای هر سال تحصیلی، همه ما – هم دانش‌آموزان و هم معلم – برای حفظ کردن نام و نام خانوادگی افراد کلاس به کمی کمک نیاز داریم. یک فعالیت که من آن را بسیار مفید می‌دانم، به‌ویژه برای دانش‌آموزان سال نهم و دهم، این است که از آنها می‌خواهم با حفظ کردن نام تمام افرادی که سر میزشان نشسته‌اند شروع کنند.
طی چند روز اول، آنها با هم نام یکدیگر را تمرین می‌کنند و با صدای بلند تکرار می‌کنند. بعد از این مرحله، کم‌کم دایره آشنایی را به کل کلاس گسترش می‌دهیم. در پایان ترم، از همه می‌خواهم در یک دایره بایستند و نام همکلاسی‌هایشان را بگویند یا بنویسند.
از آنجایی که دانش‌آموزان ممکن است بیشتر ترتیب نشستن را به خاطر بسپارند تا چهره‌ها را، با گذشت سال، من جای میزها را تغییر می‌دهم و از آنها می‌خواهم نام و نام خانوادگی افراد جدید را حفظ کنند. این تمرین به همه ما کمک می‌کند تا نام همه افراد کلاس را هم درست تلفظ کنیم و هم املای صحیح آن را یاد بگیریم. من این فعالیت را هر سال انجام نمی‌دهم، اما متوجه شده‌ام که اگر آن را کنار بگذارم، پیوند و صمیمیت کلاس کمتر می‌شود.
روابط مثبت همسالان از عملکرد دانش‌آموز حمایت می‌کند
روابط مثبت همسالان، مانند آنهایی که با استفاده از فعالیت‌های بالا پرورش می‌یابند، حس تعلق و فرهنگ تعالی را ایجاد می‌کنند. آنها همچنین فضایی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کنند تا احساس دیده شدن و شنیده شدن داشته باشند، که بر عملکرد دانش‌آموز تأثیر می‌گذارد. عمدی بودن در ایجاد ظرفیت ارتباطی در طول سال تحصیلی تلاش زیادی نمی‌طلبد اما مزایای زیادی در کلاس و فراتر از آن به همراه دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع، می‌توانید از مقاله اصلی در Edutopia بازدید کنید.
بازگردانی: دکتر زهرا رحمانی تبار
