دکتر زهرا رحمانی تبار (مشاور و متخصص تعلیم و تربیت)

یکی از دغدغه‌های اصلی والدین در عصر حاضر، مدیریت حضور فرزندان در فضای مجازی است. این پرسش که آیا باید به کودکان و نوجوانان اجازه دسترسی آزاد به اینترنت داده شود یا خیر، سال‌هاست ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است.

دو سر یک طیف را در نظر بگیرید، برخی از والدین با اعمال محدودیت‌های شدید و فیلترینگ کامل، سعی در محافظت از فرزندان خود در برابر خطرات احتمالی فضای مجازی دارند. در سوی دیگر طیف، برخی دیگر از والدین نیز با رویکردی کاملا آزاد، فرزندان خود را در معرض تمامی محتوای موجود در فضای مجازی قرار می‌دهند. انتخاب هریک از این روش‌ها در برخورد با فضای مجازی به رویکرد تربیتی والدین بستگی دارد.

حال بیایید با هم این دو رویکرد را بررسی کنیم:

رویکرد محدودیت شدید و فیلترینگ کامل رویکردی است که در آن والدین با اعمال محدودیت‌های شدید بر دسترسی فرزندان به فضای مجازی سعی در محافظت از آنها دارند. این رویکرد اگرچه با نیت خیر صورت می‌گیرد اما به دلیل فقدان راهکارهای مناسب و کارآمد، اغلب به نتیجه معکوس منجر می‌شود. از جمله مزایای این رویکرد می‌توان به کاهش دسترسی به محتوای نامناسب و ایجاد احساس امنیت در والدین اشاره کرد. اما معایبی مانند ایجاد حس کنجکاوی و مخفی‌کاری در کودکان، کاهش مهارت‌های تصمیم‌گیری و حل مسئله و تضعیف اعتماد متقابل بین والدین و فرزند نیز از جمله مشکلات این روش است. عدم درک صحیح والدین از دنیای دیجیتال و نیازهای کودکان، فقدان ارتباط موثر و گفتگو با فرزند و عدم ارائه جایگزین‌های مناسب برای فعالیت‌های آنلاین از جمله دلایل شکست این رویکرد محسوب می‌شود.

رویکرد آزادی کامل در مقابل، رویکردی است که در آن والدین هیچ محدودیتی برای دسترسی فرزندان به فضای مجازی قائل نمی‌شوند. این رویکرد نیز با وجود مزایایی همچون افزایش خلاقیت و استقلال، تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی و آشنایی با دنیای دیجیتال، معایبی چون مواجهه با محتوای نامناسب و خطرناک، اعتیاد به فضای مجازی، مشکلات رفتاری و عاطفی و کاهش عملکرد تحصیلی را به همراه دارد. عدم نظارت و راهنمایی کافی و عدم آموزش مهارت‌های لازم برای استفاده ایمن از فضای مجازی از جمله دلایل شکست این رویکرد است.

بنابراین، هیچ یک از این دو رویکرد به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای فرزندان در مواجهه با فضای مجازی باشد. رویکردی که به جای افراط و تفریط، بر تعادل و آموزش متمرکز باشد، می‌تواند موثرتر باشد. این رویکرد شامل گفتگو و ارتباط باز، آموزش مهارت‌های دیجیتال، نظارت و راهنمایی، تعیین محدودیت‌های منطقی و ارائه جایگزین‌های مناسب است. با اتخاذ این رویکرد، والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا از مزایای فضای مجازی بهره‌مند شوند و در عین حال از خطرات آن در امان بمانند.

موفقیت در تربیت، به عوامل متعددی از جمله شخصیت والدین، سبک فرزندپروری، محیط خانوادگی و اجتماعی و همچنین ویژگی‌های فردی کودک بستگی دارد. اما یکی از مهم‌ترین عوامل، فلسفه تربیت والدین است. والدینی که هدف اصلی خود از تربیت را رشد و شکوفایی همه جانبه فرزند خود می‌دانند، معمولاً در این مسیر موفق‌تر هستند.

• آیا شما به دنبال تربیت فرزندی هستید که بتواند به طور مستقل فکر کند و تصمیم بگیرد؟
• آیا می‌خواهید فرزندتان مهارت‌های لازم برای زندگی در دنیای دیجیتال را فرا بگیرد؟
• آیا به دنبال ایجاد رابطه قوی و صمیمی با فرزندتان هستید؟

پاسخ به این سوالات می‌تواند به شما کمک کند تا رویکرد مناسب‌تری را برای تربیت فرزند خود انتخاب کنید.

یکی از چالش‌های اساسی در فرایند تربیت، تعادل میان پرورش فردی و اجتماعی کودک است. اغلب، تصور می‌شود که هدف اصلی تربیت، آماده‌سازی کودک برای ایفای نقش مؤثر در جامعه است. این دیدگاه اگرچه در نگاه اول منطقی به نظر می‌رسد، اما از منظر فلسفی قابل تامل است.کودک، پیش از آنکه عضوی از جامعه باشد، یک انسان مستقل با حقوق و خواسته‌های خاص خود است. پرورش او به عنوان ابزاری برای نیل به اهداف اجتماعی، نه تنها به ارزش‌های انسانی او لطمه می‌زند، بلکه به رشد و شکوفایی فردی‌اش نیز آسیب می‌زند.

بنابراین، تربیت صحیح، فرایندی است که در آن به کودک فرصت داده می‌شود تا به عنوان یک فرد مستقل رشد کند و پتانسیل‌های خود را شکوفا سازد. این به معنای آن نیست که کودک باید از جامعه و تعاملات اجتماعی دور نگه داشته شود، بلکه به این معناست که تربیت باید به گونه‌ای باشد که کودک بتواند ضمن حفظ هویت فردی خود، به عضوی مفید و مؤثر از جامعه تبدیل شود.

والدین در این فرایند، نقش راهنما و همراه را ایفا می‌کنند. آن‌ها باید به کودک کمک کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را فرا بگیرد، ارزش‌های اخلاقی را درونی کند و تصمیمات آگاهانه‌ای برای آینده خود بگیرد. اما این به معنای آن نیست که والدین باید آینده کودک را از پیش تعیین کنند یا او را وادار به دنبال کردن مسیر خاصی کنند.

در واقع، هدف نهایی تربیت، پرورش افرادی است که بتوانند زندگی خود را با آگاهی و مسئولیت‌پذیری اداره کنند و به خوشبختی و رضایت برسند. این بدان معناست که والدین باید به کودک اجازه دهند تا مسیر زندگی خود را انتخاب کند و از او حمایت کنند تا بتواند بهترین تصمیمات را برای آینده خود بگیرد.